Gall sefydliadau wneud cais am gyfran o £1 miliwn, gan gynnwys TAW (Treth ar Werth). Bydd hyn er mwyn datblygu cynnyrch neu wasanaethau sy’n lleihau nifer y llygryddion niweidiol sy’n dod i mewn i’r atmosffer o ganlyniad i arferion amaethyddol.
Cystadleuaeth yn agor: Dydd Mercher 1 Tachwedd 2023
Cystadleuaeth yn cau: Dydd Gwener 5 Ionawr 2024
Cwmpas yr Her
Mae hon yn gystadleuaeth Menter Ymchwil Busnesau Bach (SBRI) a ariennir gan Lywodraeth Cymru.
Nod y gystadleuaeth hon yw datblygu cynhyrchion neu wasanaethau a all helpu i leihau llygryddion niweidiol yn yr atmosffer sy’n deillio o arferion amaethyddol sy’n cynhyrchu amonia, gan gynnwys treulio anaerobig.
Beth yw amonia (NH3) a pham ei fod yn broblem?
Mae amonia atmosfferig yn brif lygrydd sy’n cael ei ollwng gan weithgareddau amaethyddol (93% yng Nghymru) ac, i raddau llai, gan drafnidiaeth a diwydiant. Daw’r rhan fwyaf o’r amonia o ddadansoddiad naturiol tail, planhigion marw ac anifeiliaid. Nid yw priddoedd amaethyddol yn y DU yn cynnwys nitrogen sydd ar gael i blanhigion, a dyna pam y mae angen gwrteithiau nitrogen atodol a thail organig. Nid yw’r holl nitrogen yn cael ei amsugno gan blanhigion. Mae symiau mawr ohono (tua 50%) yn cael eu colli i’r amgylchedd fel llygrydd. Pan fydd NH3 yn adweithio gyda’r atmosffer ac yn cael ei anadlu i mewn, mae’n niweidio systemau anadlu a cardiofasgwlaidd pobl ac anifeiliaid. Pan fydd NH3 yn disgyn ar y dirwedd, gall asideiddio priddoedd a dyfroedd croyw, gorffrwythloni cymunedau planhigion naturiol. Mae canran y tir yng Nghymru lle mae crynodiadau amonia yn uwch na lefelau critigol (ffordd o fesur crynodiad amonia yn yr awyr) wedi cynyddu 12% yn ystod y 10 mlynedd diwethaf. Mae’n golygu nad yw 69% o dir Cymru bellach yn caniatáu i gennau a choetiroedd hynafol fodoli’n iach.
Mae allyriadau amonia yn ddarostyngedig i rwymedigaethau cyfreithiol rhyngwladol a chenedlaethol a thargedau i leihau allyriadau a llygredd trawsffiniol rhanbarthol. Ers 2005 mae allyriadau NH3 yng Nghymru wedi cynyddu 8%. Y duedd yw i’r allyriadau barhau i gynyddu. Mae’r diwydiant gwartheg yng Nghymru yn gyfrifol am oddeutu 70% o allyriadau amonia amaethyddol (Cynllun Aer Glân i Gymru (2020)) ac mae tua 45% yn deillio’n uniongyrchol o’r sector llaeth.
Eich prosiect
Mae hon yn gystadleuaeth cam 2 sydd wedi’i hanelu at arddangos, felly mae’n ofynnol i ymgeiswyr fod â phrototeip gwaith presennol o’u technoleg sydd ar waith yn ddelfrydol ar fwy nag 1 fferm neu fusnes amaethyddol yng Nghymru. Bydd angen i ymgeiswyr hefyd ddangos bod eu technoleg yn ystyried cyfnewid llygredd posibl ac effeithiolrwydd o ran cost i ffermwyr.
Rhaid i’ch ateb naill ai atal allyriadau amonia, ei dynnu o’r awyr neu leihau dyddodiad i gynefinoedd sensitif. Gall hyn gynnwys dangos, cynnal cynlluniau peilot, profi a dilysu cynhyrchion, prosesau neu wasanaethau newydd, datblygol neu well mewn amgylcheddau perthnasol. Y prif amcan yw dilysu gostyngiadau allyriadau amonia mewn cynhyrchion, prosesau neu wasanaethau sy’n agos at y farchnad.
Rhaid i’ch prosiect Cam 2:
- Cyflwyno pecyn tystiolaeth cadarn sy’n dangos gostyngiadau o ran allyriadau amonia. Er enghraifft, bydd technoleg arfaethedig yn dangos gostyngiad o 20% mewn allyriadau amonia drwy barhad y prosiect/arbrawf ar lefel y fferm. Bydd angen i’r pecynnau tystiolaeth fod o safon sy’n addas i’w hystyried gan ofynion stocrestrau Ansawdd Aer a Nwyon Tŷ Gwydr y DU.
- Disgwylir i geisiadau gynnwys gallu a chapasiti digonol i gydosod y dystiolaeth o ran profi a dilysu. Yn ddelfrydol, bydd ceisiadau prosiect yn cynnwys isgontractwyr gwyddonol/academaidd sydd â’r profiad a’r cyfleusterau angenrheidiol i gynnal gwaith profi a gwerthuso angenrheidiol ar safleoedd ac mewn labordai.
- Dangos bod y dechnoleg yn ystyried cyfnewid llygredd posibl. Dylid ymchwilio, disgrifio a lliniaru cyfnewid llygredd. Dylech gynnwys effeithiau mesuradwy ar Nwy Tŷ Gwydr fel allyriadau carbon a methan, yn ogystal â ffosfforws.
- Gwerthuso a fyddai gweithredu’r dechnoleg arfaethedig yn gam cost effeithiol i ffermwyr. Dylai’r costau i ffermwyr a’r llywodraeth fod yn gymesur â’r manteision. Mewn geiriau eraill, os yw’n lleihau allyriadau ychydig yn unig, ni ddylai fod yn ddrud iawn. Dylai’r ateb ddangos manteision sylweddol i ffermwyr. Mae’r gystadleuaeth hon yn chwilio am waith arloesol a fyddai’n hunangynhaliol yn ariannol, h.y., mae’r fantais uniongyrchol ar y fferm i’r ffermwr yn fwy na’r costau. Bydd yn bwysig i’r ymgeiswyr nodi’r manteision disgwyliedig ar y fferm fel rhan o’u map ffordd masnacheiddio.
- Rhestru’r sgîl-effeithiau a’r camau i’w lliniaru. Cyfrif am anfanteision posibl y broses o weithredu’r dechnoleg arfaethedig yng Nghymru. Er enghraifft, mae gorchuddion storio slyri arnofiol yn tueddu i gael eu chwythu i’r ochr oherwydd gwyntoedd cryfion mewn rhai ardaloedd. Mae rhai cloriau sy’n llifo’n anymarferol i’w had-drefnu wrth iddyn nhw orchuddio morlynnoedd slyri dwfn. Mae hyn yn lleihau effeithiolrwydd y mesur yn sylweddol.
- Cydymffurfio â deddfwriaeth bresennol Cymru a’r DU, yn enwedig Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021
- Gweithio’n agos gyda darpar ddefnyddwyr a chwsmeriaid i gasglu a chofnodi eu hadborth.
Mae cyllideb o hyd at £1,000,000 (gan gynnwys TAW) ar gael i gefnogi hyd at 5 prosiect arddangos Cam 2. Bydd ymgeiswyr llwyddiannus yn derbyn contractau Ymchwil a Datblygu i gyflawni:
Cam 2: Arddangos a Gwerthuso – Dylai hyn arwain at arddangoswr byd go iawn, wedi’i brofi ar y cyd â defnyddwyr terfynol. Mae Cam 2 yn cynnwys profion maes trylwyr am hyd at 12 mis gan gynnwys adroddiadau terfynol a rhaid i brosiectau hwyluso’r asesiad o effeithiolrwydd wrth leihau allyriadau amonia.
Y bwriad yw y bydd canfyddiadau’r her hon ar gael i arbenigwyr o Defra, CNC (Cyfoeth Naturiol Cymru), EA a chontractwyr sy’n ymwneud â rhestrau eiddo’r DU a’r UE (yr Undeb Ewropeaidd) er mwyn cefnogi mynediad i stocrestrau’r DU yn y dyfodol a chynyddu cyfleoedd i’w gweithredu yn y dyfodol.
Wrth gyflwyno cais i’r gystadleuaeth hon, rydych chi’n mynd i mewn i broses gystadleuol. Mae’r contract wedi’i gwblhau ar ddiwedd cam 2, a disgwylir i’r sefydliad llwyddiannus fynd ar drywydd marchnata eang o’u datrysiad. Byddai unrhyw fabwysiadu a gweithredu datrysiad o’r gystadleuaeth hon yn destun ymarfer caffael ar wahân, cystadleuol posibl. Nid yw’r gystadleuaeth hon yn cynnwys prynu unrhyw ddatrysiad er y gallwn ddewis ymchwilio ac archwilio llwybrau caffael arloesol fel rhan o’r her hon.
Croesewir pob cynnig i gyllido ar y cyd, ond rhaid cwblhau’r gwaith a ddisgrifir yn gyfan gwbl ac adrodd arno yn ystod y cyfnod a ganiateir ar gyfer y prosiect.
Gall cyfanswm yr arian sydd ar gael ar gyfer y gystadleuaeth newid. Mae gan y cyllidwyr yr hawl i:
- addasu’r dyraniadau cyllid dros dro rhwng y cyfnodau
- Cymhwyso dull ‘portffolio’
Ni fyddwn yn ariannu prosiectau sydd:
- Yn canolbwyntio ar fynd i’r afael â llygryddion heblaw amonia. Prif ffocws eich prosiectau yw lleihau amonia yn y sector gwartheg yng Nghymru.
- Dim yn bwriadu dangos ar safle yng Nghymru
- Yn cynhyrchu mwy o llygryddion niweidiol nag sy’n cael eu dileu.
- Yn arwain at effaith amgylcheddol negyddol gyffredinol a sylweddol.
- Yn dyblygu mentrau eraill a ariennir gan lywodraeth y DU neu’r UE a gyllidir eisoes. Os ydych wedi bod yn rhan o SBRIs amaethyddol Cam 1 DEFRA neu DAERA (Menter Ymchwil Busnesau Bach), rydych yn dal yn gymwys i wneud cais am y SBRI Cam 2 hwn.
- Yn rhan o gytundebau masnachol presennol i gyflawni’r atebion arfaethedig
- Yn dyblygu gwaith arloesol sydd eisoes ar waith ac sy’n rhan o Stocrestri Amaethyddol y DU.
- Yn rhan o fesurau lleihau amonia presennol yn Stocrestri amaethyddol y DU heb wahaniaethu gwell sylweddol.
Dyddiadau Allweddol:
| Dyddiad agored | 2 Tachwedd 2023 |
| Digwyddiad briffio | 8 Tachwedd 2023 |
| Dyddiad cau | 5 Ionawr 2024 |
| Asesiad | w/c 15 Ionawr 2024 |
| Cymeradwyo’r Rhestr fer a hysbysu’r cyflenwyr | 19 Ionawr 2024 |
| Cwrdd a chyfarch gyda chyflenwyr’ | w/c 22 Ionawr 2024 |
| Cyhoeddi Penderfyniad | 26 Ionawr 2024 |
| Dyfarnu contractau Cyfnod 2 | w/c 29 Ionawr 2024 |
| Prosiectau’n dechrau | 7 Chwefror 2024 |
| Prosiectau wedi’u cwblhau | 7 Chwefror 2025 |
| Dyddiad olaf ar gyfer cyflwyno Adroddiad Terfynol | 11 Mawrth 2025 |
*Gall pob dyddiad newid
Mae’r gystadleuaeth hon yn cau am 12yp amser y DU ar y dyddiad cau.
Digwyddiad briffio
Dilynwch y ddolen isod a chofrestrwch eich diddordeb ar gyfer y Digwyddiad Briffio rhithwir a gynhaliwyd ddydd Mercher 8 Tachwedd 2023.
Ammonia SBRI Challenge – Briefing Event Tickets, Wed 8 Nov 2023 at 11:00 | Eventbrite
Hysbysiad cynllun masnachol
Sylwch y bydd angen i bob prosiect a ariennir ddarparu cynllun/strategaeth fasnacheiddio fel rhan o’ch darpariaeth gytundebol.
Cyn i chi ddechrau
Trwy gyflwyno cais, rydych yn cytuno i delerau’r contract drafft sydd ar gael o fewn gwybodaeth ategol yr her (‘Cysylltiadau Defnyddiol a Dogfennau). Ni ellir trafod telerau’r contract ac fe’u cynhwysir yn y contract drafft. Rydym yn cadw’r hawl i newid telerau ac amodau os oes angen.
Bydd y contract terfynol yn cynnwys unrhyw gerrig milltir yr ydych wedi cytuno arnynt gyda’r awdurdod cyllido ac yn cael eu hanfon atoch os bydd eich cais yn llwyddiannus. Mae’r contract yn rhwymol unwaith y bydd yn cael ei ddychwelyd gennych chi a’i lofnodi gan y ddau barti.
Fel ymgeisydd, rydych yn gyfrifol am:
- Casglu’r wybodaeth ar gyfer eich cais
- cynrychioli eich sefydliad wrth arwain y prosiect os yw eich cais yn llwyddiannus
Rheoliadau’r Gymraeg
Rhaid i unrhyw dechnolegau/datrysiadau ar gyfer y cyhoedd gydymffurfio â Safonau’r Gymraeg yn unol â Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011. Ni ddylid trin y Gymraeg yn llai ffafriol na’r Saesneg. Rhaid i bob cynnig ar gyfer Cam 2 gynnwys darpariaeth i wneud hyn ac efallai y bydd ei angen cyn unrhyw brofion ‘byd go iawn’. Rhaid gofyn am unrhyw gyngor penodol gan Swyddog Cydymffurfio Safonau’r Gymraeg.
Mwy o wybodaeth
I gael mwy o wybodaeth am y gystadleuaeth hon, ewch i: Lleihau llygredd sy’n deillio o allyriadau amonia amaethyddol yn y sector gwartheg
Os oes gennych unrhyw ymholiadau am y gystadleuaeth hon, e-bostiwch: SBRI.COE@wales.nhs.uk
Dyddiad cau ar gyfer ceisiadau: 5th January 2024